اسهال : اسهال وضعیتی است که در آن فرد بیمار دست کم سه بار در روز دفع مدفوع روان یا مایع دارد.در این حالت می‌تواند چند روز به طول بیانجامد و موجب کم آبی بدن میشود که در پی از دست دادن مایعات رخ میدهد.
نشانه‌های کم آبی معمولاً با از بین رفتن کشش طبیعی پوست و تغییر در شخصیت آغاز
میشود. این وضعیت می‌تواند پیشروی کند و در حالات حادتر منجر به کاهش ادرار،
رنگ‌پریدگی، ضربان سریع قلب، و کاهش در پاسخگویی شود. ولی مدفوع روان اما بدون آب
در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند می‌تواند طبیعی باشد.
عمده‌ترین دلیل این بیماری عفونت روده‌ها است که ممکن است در پی این شرایط به وجود بیاید:
ویروس، باکتری، انگل یا وضعیتی که به عنوان اسهال و استفراغ شناخته میشود.
این آلودگی‌ها معمولاً از طریق غذا یا آبی حاصل می‌شوند که آلوده به مدفوع شده‌اند.
یا مستقیماً از فردی منتقل می‌شوند که به این بیماری آلوده شده است.
این بیماری را می‌توان به سه دسته تقسیم‌بندی کرد: اسهال آبکی کوتاه مدت، خونی
کوتاه مدت، و اگر به مدت بیش از دو هفته ادامه یابد، به عنوان اسهال پایدار شناخته میشود
علائم شایع
- حالت تهوع
- درد شکم
- گرفتگی
- نفخ
- کم شدن آب بدن (دهیدراته شدن)
- تب
- نیاز مکرر برای تخلیه‌ی روده
- زیاد بودن حجم مدفوع
دسته بندی انواع اسهال در طب سنتی
- اسهال صفراوی (گرم): این بیماری بیشتر در کسانی که میوه خام با طبع سرد (آلوچه، زردآلو و آلبالو) مصرف می‌کنند، دیده میشود. علائم آن زردی مدفوع همراه با بلغم است که معمولاً با درد و قرقر کردن شکم همراه است. این بیماری بیشتر در فصل تابستان شایع است و اغلب همراه با احساس حرارت از درون و شاید در برخی همراه با تب باشد!
- اسهال دموی یا خونی: معمولاً به علت گشادی رگ‌های روده‌ای می‌باشد که ابتدا مدفوع و بعد خون رقیق‌شده و همراه با صدای شکم و دفع باد و کف می‌باشد.
- اسهال بلغمی یا سرد و تر: این بیماری ناشی از رطوبت و بلغم، ترشیده شدن غذا در معده، جوشش غذا در معده، چنگ زدن سر معده و گندیده شدن غذا در معده اتفاق می‌افتد.
درمان انواع اسهال در طب سنتی
درمان اسهال صفراوی (گرم)
خوردن مواد غذایی زیر برای درمان اسهال صفراوی به شما پیشنهاد میشود:
- خوردن انار ترش، خشخاش، گشنیز، غوره، سنجد، سیب ترش، شیر بز، برنج، ماست شیرین تازه و یا ماست کیسه‌ای، آرد برنج بوداده، دوغ یا ماست
- برای قطع اسهال نوع صفراوی از سماق استفاده کنید. به این نکته توجه داشته باشید که مصرف بیش‌ازاندازه آن باعث ضرر به معده و کبد شما میشود.
- قره‌قروت بدون نمک یک داروی درمانی برای قطع اسهال‌های نوع صفراوی می‌باشد.
- میوه بالنگ همراه با عسل و مربا دافع اسهال صفراوی می‌باشد.
- میوه آلبالو برای برطرف شدن اسهال صفراوی شما مؤثر است.
- در صورت داشتن اسهال نوع صفراوی سعی کنید طبع خود را زیر نظر پزشک اصلاح کنید.
تدابیر پیشگیری و درمان
- برای پیشگیری و درمان این عارضه بهتر است از مصرف بیش از حد خوراکی های با مزاج گرم! و نیز مصرف زیاد میوه در افراد با غلبه صفرا پرهیز شود.
- برای بهبود اوضاع بیمار، مصرف خوراکی های فرونشاننده حرارت مانند خرفه، آبلیمو و آبغوره، پاچه گوسفند با سماق، عدسی با آبغوره، شربت های ترش مزه مانند شربت انار و ریباس (ریواس)، شاه‌توت و … برای پیشگیری و درمان اسهال صفراوی توصیه می شود.
- این نکته قابل توجه است که پرهیز از مصرف شیر، خوردن میوه به خصوص هندوانه، خربزه، هلو و مانند آن، غذاهای شور، سرخ کردنی و … برای جلوگیری از تشدید اسهال ضروری است.
- فرد مبتلا به اسهال نباید آب سرد بنوشد! و بهتر است برای مقابله با حرارت بدن دست ها و پاها را مرتب با آب سرد بشوید! و گاه گاهی با پارچه ببند چرا که برای اسهال مفید است.
درمان اسهال دموی یا خونی
- اگر دچار اسهال خونی هستید علف هفت‌بند استفاده کنید.
- در صورت ابتلا به اسهال خونی میتوانید به‌جای آب از شیره خرفه استفاده کنید. برای این کار ۲۵ گرم تخم خرفه را در چهار لیوان آب بجوشانید و بعد از سرد شدن بنوشید.
- یک قاشق مرباخوری از پودر ختمی را در یک لیوان شیر دم‌کرده و صاف‌کرده و میل کنید. در طب سنتی گل ختمی در درمان اسهال خونی مؤثر است.
-۱۰ گرم بارهنگ، ۵ گرم انیسون، ۵ گرم دانه انار، ۵ گرم خون سیاوشان تهیه کنید. همه‌ی مواد بالا را آسیاب کرده و با شربت آبلیمو میل کنید. این نوشیدنی ضد اسهال خونی می‌باشد.
درمان اسهال بلغمی یا سرد و تر
برای درمان این اسهال از روش‌های زیر کمک بگیرید:
- زیره سبز، زیره سیاه و بلوط را در سرکه خیسانده و بعد از سرکه خارج کرده و بعد از هر غذا یک قاشق مرباخوری میل کنید.
- خوردن دارچین با رب انار و یا خوردن مکرر مخلوطی از رب انار باکمی دارچین را تا قطع شدن اسهال رطوبتی ادامه دهید.
روش‌های عمومی درمان
توصیه ها و درمان های خانگی متعددی برای اسهال گزارش شده است، موارد زیر در بهبود
و درمان اسهال مفیدند:
استراحت کافی و رژیم غذایی سالم
در هنگام این بیماری نیاز است به اندازه کافی استراحت کرده و سعی کنید مایعات و
الکترولیت‌های از دست داده بدن را با خوردن زیاد مایعات و غذاهای ساده نظیر سوپ ساده،
برنج به شکل کته،سیب‌زمینی کاملاً پخته شده و موز کاملا رسیده جبران کنید.
مصرف یک نوشیدنی خانگی برای جبران آب بدن
- به یک لیوان آب جوشیده سرد شده مقداری نمک و یک قاشق چایخوری شکر اضافه نمایید. این ترکیب را پس از هر بار دفع مزاج مصرف کنید.
- لازم است مخلوط مورد نظر جرعه جرعه خورده شود تا از بروز استفراغ پیشگیری گردد.
خوردن سیب
سیب را رنده کرده و در بشقاب بگزارید تا قهوه‌ای شود. سپس آن را له کرده و یک بار در روز بخورید.
دم کرده زیره + دارچین + زنجبیل
یکی از راهکارهای درمان خانگی اسهال مصرف دم کرده تهیه شده از یک قاشق چایخوری
پودر زیره با همان میزان دارچین و زنجبیل خشک است.
این مخلوط را در یک فنجان آب گرم حل کرده و ۳ بار در روز از آن بخورید.
چای زیره
یک قاشق چایخوری زیره خرد را در یک فنجان آب به مدت دو تا سه دقیقه بجوشانید .
و به آن یک قاشق غذاخوری برگ گشنیز تازه اضافه نمایید و روزی دو تا سه بار بعد از خوردن
یک غذای سبک، از این چای بنوشید.
کته زیره
در هنگام بروز اسهال، کته زیره به همراه ماست مخلوط با زردچوبه مصرف کنید.
آب برنج به عنوان جایگزین کته ماست مفید است.
جوشانده هل
- از دیگر شیوه‌های درمان خانگی اسهال نوشیدن جوشانده هل است. به این منظور یک غلاف هل سبز را پوست کنده و دانه‌هایش را پودر کنید.
- نصف قاشق چایخوری پودر دانه‌ها را در یک فنجان آب جوشانده، سرد کنید و به حالت سرد بنوشید و در صورت اسهال مزمن میتوانید آن را گرم بنوشید.
شربت نعنا + ابلیمو + عسل
یک قاشق غذاخوری کامل از برگ نعنا همراه با چند قطره آبلیموی تازه و عسل یک هضم
کننده مناسب بوده و تسکین دهنده اسهال مزمن است.
مصرف این شربت ۲ تا ۳ بار در روز از بهترین راه‌های درمان خانگی اسهال است.
خاکشیر
- از خواص خاکشیر تنظیم دستگاه گوارشی بوده و ابتلاء معده را به بیماری‌های مختلف از جمله اسهال مرتفع می‌سازد. به این منظور خوردن خاکشیر یخمال توصیه میشود.
- کمی خاکشیر را تفت دهید و با آب سرد بنوشید.
پرهیزات غذایی در هنگام اسهال
- اصلی‌ترین راه درمان سریع اسهال، داشتن استراحت کافی به همراه رژیم غذایی مناسب می‌باشد.
- نداشتن استراحت کافی، بدن را ضعیف می‌کند و شمارا مستعد ابتلا به انواع بیماری‌ها و مشکلات می‌سازد.
- در زیر برخی نکات تغذیه‌ای ذکرشده است که رعایت این نکات به درمان سریع‌تر بیماری شما کمک شایانی می‌کند.
- هنگام اسهال از خوردن مواد غذایی مانند غذاهای تند، غذاهای پرچرب، شیر و کره و روغن، مواد غذایی حاوی فیبر زیاد مانند برخی میوه‌ها و سبزی‌ها، مواد غذایی دارای قند و شکر زیاد همچنین نوشیدنی‌هایی گازدار و کافئین دار و مواد غذایی سبوس‌دار پرهیز کنید. خوردن این مواد منجر به از دست دادن آب بدن شما میشود.
- به‌هیچ‌عنوان از لبنیات استفاده نکنید. ولی ماست و دوغ به دلیل حفظ باکتری‌های مفید در روده از این قاعده مستثنا می‌باشند.
- برنج را به‌صورت کته بپزید و بخورید. کته به خاطر راحت هضم شدن آن برای معده و روده‌هایی که در اسهال دچار مشکل شده است مناسب می‌باشد.
- در دوره اسهال، گوشت مرغ بخارپز شده به دلیل بافت نرم و خاصیت زودهضمی آن به شما توصیه میشود.
- درصورتی‌که به اسهال‌های ناشی از فشارهای عصبی دچار می‌شوید از خوردن گوشت، چربی جات، سبزی خام، آجیل، آب جو، آلو، آلوچه، شیر، سرکه، قند و شکر، غذای مانده و آب سرد خودداری کنید.
- همچنین فکر زیاد و عصبانیت بیماری شما را تشدید می‌کند.
- در هنگام ابتلا به اسهال از خوردن مواد غذایی زیر خودداری کنید: لوبیا، انواع توت‌ها، کلم بروکلی، کلم، گل‌کلم، نخود، قهوه، ذرت، بستنی، شیر، نخودفرنگی
- از مصرف آب‌میوه‌ها جدا خودداری کنید. این مسئله هضم و گوارش آن‌ها را دشوار می‌سازد.
نکات پیشگیرانه از بروز اسهال
با اقدامات پیشگیرانه زیر می‌تواند از بروز اسهال در خود جلوگیری کنید:
- قبل از تهیه غذا، خوراکی‌ها و مواد غذایی را با آب سالم بشویید. این کار از اسهال ناشی از مسمومیت‌ها جلوگیری می‌کند.
- بعد از آماده‌شده غذا سریعاً آن را میل کنید.
- در فصول گرم فوراً مواد باقی‌مانده غذا را در یخچال قرار دهید.
- مواد غذایی یخ‌زده را بعد از بیرون آوردن از فریزر در یخچال یخ‌زدایی کنید.
- در زمان مسافرت از مصرف آب شیر و یخ و محصولات کشاورزی پرهیز کنید و فقط از آب‌معدنی استفاده کنید.
- در زمان سفر فقط غذاهای پخته‌شده بخورید.
- مصرف باقلا با ماست در طب سنتی پسندیده نیست؛ زیرا باعث امراضی مانند اسهال، استفراغ و دل‌دردهای بسیار شدید میشود.
- از مصرف خربزه با هندوانه با انواع گوشت‌ها خودداری کنید.
درمان اسهال در سفر
- اگر در طول سفر دچار اسهال شدید، حداقل یک روز غذای گوشتی نخورید و با خوردن کمی اسفند (یک قاشق چای خوری) خود را درمان کنید…
- عرق نعناع و بادام درختی خام نیز در رفع آن مفید است.
پیشگیری از اسهال در مسافرت
- برای پیش گیری از اسهال در هنگام سفر، باید غذاها و محصولات لبنی را به دقت انتخاب کنید.
- میوه‌ها و سبزی‌های تازه باید به دقت شستشو شوند و به صورت تازه و میوه‌ها پوست کنده یا پخته مصرف شوند.
- از فروشندگان دوره گرد خیابانی خوراکی خریداری نشود. چون فروشندگان دوره گرد خیابانی به دلیل نداشتن تسهیلات بهداشتی کافی عامل بروز بیماری خواهند شد.
- مسافرانی که به مناطق پر خطر مسافرت می‌کنند باید از آب‌های آماده در بطری‌های بهداشتی استفاده کنند و از مصرف آب و یخ های غیر بهداشتی در مکان‌های مختلف دوری گزینند.